Γιατί συνήθως κάνουμε κύκλους όταν χάνουμε τον δρόμο μας;

Στη δημοφιλή αμερικανική τηλεοπτική σειρά «Lost» («Οι αγνοούμενοι»), οι ήρωες, επιζώντες από ένα αεροπορικό δυστύχημα, βρίσκονται χαμένοι σε ένα άγνωστο νησί του Ειρηνικού. Στην προσπάθειά τους να το εξερευνήσουν, συχνά διαπιστώνουν με απόγνωση ότι απλώς κάνουν κύκλους γύρω από το ίδιο σημείο.

Αλλά και οι άνθρωποι που ζουν στις μεγαλουπόλεις συχνά βιώνουν το ίδιο αίσθημα απώλειας του προσανατολισμού τους. Οι συχνές αλλαγές που επέρχονται στη φυσιογνωμία μιας πόλης, από τις πολύ μεγάλες έως τις πιο μικρές, είναι σε θέση να δημιουργήσουν σύγχυση στους ανθρώπους που ζουν σε αυτήν, με αποτέλεσμα όχι μόνο να νομίζουν ότι κάνουν κύκλους γύρω από το ίδιο σημείο, αλλά πράγματι συχνά να κάνουν.
Αυτή η σισύφεια διάσταση του ανθρώπινου αισθητηριοκινητήριου συστήματος πλοήγησης άρχισε να απασχολεί σοβαρά ομάδα επιστημόνων από το Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ για τη Βιοκυβερνητική στο Τίμπιγκεν της Γερμανίας ύστερα από σχετική ερώτηση που τους έγινε από τους υπεύθυνους τηλεοπτικής επιστημονικής εκπομπής μεγάλης θεαματικότητας στη Γερμανία.
Στην αρχή οι ερευνητές πίστευαν ότι οι άνθρωποι που χάνουν τον δρόμο τους θα έτειναν να κινούνται είτε προς τη δεξιά είτε προς την αριστερή κατεύθυνση. Προηγούμενες έρευνες, μάλιστα, είχαν υποστηρίξει ότι αυτό έχει να κάνει με την ασυμμετρία του ανθρώπινου σώματος, με το ότι δηλαδή στην πλειονότητα των ανθρώπων τα κάτω άκρα διαφέρουν σε μήκος και σε δύναμη, γεγονός που δημιουργεί μια φυσική προδιάθεση κίνησης προς την κατεύθυνση του «κυρίαρχου» μέλους.
Η ομάδα του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ, με επικεφαλής τον Jan Souman, αποφάσισε λοιπόν να πραγματοποιήσει σειρά πειραμάτων ώστε να επιβεβαιώσει και εμπειρικά τι ακριβώς συμβαίνει στους ανθρώπους όταν «χάνουν τον μπούσουλά τους», την εσωτερική τους πυξίδα.
Για τις ανάγκες της έρευνάς τους «εκπαίδευσαν» πρώτα εννέα εθελοντές στο να περπατούν σε ευθεία γραμμή σε ένα δάσος της Γερμανίας και στην έρημο Σαχάρα και μετά τους άφησαν να κινηθούν μόνοι τους ακολουθώντας την πορεία που τους είχαν υποδείξει. Για να παρακολουθούν την κίνησή τους, χρησιμοποίησαν ένα σύστημα προσδιορισμού θέσης (Global Positioning System) GPS. Εξι από τους εθελοντές περπάτησαν επί ώρες στο δάσος, οι δύο με ηλιοφάνεια και οι τέσσερις με συννεφιά. Οι άλλοι τρεις περπάτησαν στην έρημο, οι δύο την ημέρα και ο τρίτος τη νύχτα.
Οπως περιγράφουν στην έρευνά τους, που δημοσιεύτηκε πριν από λίγες μέρες στην online έκδοση του περιοδικού «Current Biology», ο Souman και οι συνεργάτες του διαπίστωσαν ότι οι εθελοντές που είχαν περπατήσει την ημέρα και με ηλιοφάνεια είχαν διανύσει ευθεία πορεία. Οσοι, αντίθετα, είχαν περπατήσει την ημέρα αλλά με συννεφιά επανέρχονταν στα ίδια σημεία από τα οποία είχαν ξαναπεράσει, και μάλιστα χωρίς καν να το συνειδητοποιούν. Ο εθελοντής που είχε περπατήσει στην έρημο τη νύχτα, όσο είχε φεγγάρι διατήρησε ευθεία πορεία. Μόλις όμως κρύφτηκε το φεγγάρι, άρχισε να κάνει και αυτός κύκλους.
Αυτό δείχνει σαφώς, σύμφωνα με τον Marc Ernst, μέλος της ερευνητικής ομάδας, ότι ακόμη και όταν οι άνθρωποι είναι βέβαιοι ότι ακολουθούν ευθεία πορεία, η αντίληψή τους αυτή δεν είναι πάντοτε αξιόπιστη. Το ανθρώπινο σύστημα προσανατολισμού είναι ένας σύνθετος γνωσιακός μηχανισμός για την καλή λειτουργία του οποίου απαιτείται η συνδρομή κάποιων σταθερών εξωτερικών σημείων αναφοράς, όπως ένα βουνό, η θέση του ήλιου ή του φεγγαριού. Η απουσία τέτοιων σταθερών σημείων αναφοράς ισοδυναμεί, σύμφωνα με τους ερευνητές, με συσσώρευση «θορύβου», που απορυθμίζει το ανθρώπινο αισθητηριοκινητικό σύστημα. Και ενδεχομένως η κίνηση σε κύκλους να αποτελεί εκδήλωση αυτής της κατάστασης σύγχυσης που οι επιστήμονες της Πληροφορικής περιγράφουν ως θόρυβο.


www.genetistis.blogspot.com