Μεγάλη δίψα για κέρδη

Εχει κάθε άνθρωπος το δικαίωμα να πίνει καθαρό νερό; Η απάντηση δεν είναι αυτονόητη, όπως αποδείχθηκε στο 5ο Παγκόσμιο Φόρουμ για το Νερό που ολοκληρώνει σήμερα τις εργασίες του στην Κωνσταντινούπολη.

Ολόκληρη την εβδομάδα που πέρασε, 23.000 σύνεδροι από 192 χώρες, ανάμεσά τους 90 υπουργοί, 63 δήμαρχοι μεγάλων πόλεων και εκατοντάδες επιχειρηματίες, επιστήμονες, τεχνοκράτες, περιβαλλοντολόγοι, νομικοί, οικονομολόγοι και διπλωμάτες απάντησαν αρνητικά στο παραπάνω ερώτημα.

Η κατανάλωση πόσιμου νερού δεν είναι ανθρώπινο δικαίωμα αλλά «ανθρώπινη ανάγκη». Αυτή η λεπτή διαφορά ανάμεσα στις λέξεις δικαίωμα και ανάγκη είναι που καθορίζει -και θα καθορίσει- την πολιτική της διαχείρισης των συρρικνωμένων υδάτινων πόρων για τα αμέσως επόμενα χρόνια, σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Φόρουμ.

Είδος εν ανεπαρκεία

Οι ΗΠΑ, η Κίνα, ο Καναδάς, η Αίγυπτος, η Βραζιλία και μερικές μικρότερες χώρες αρνήθηκαν επίμονα να αναγνωρίσουν το «δικαίωμα στο νερό», επειδή φοβούνται ότι έτσι θα υποχρεωθούν να μοιραστούν τα υδάτινα αποθέματά τους με όσους δεν θα διαθέτουν δικά τους. Κι αυτό επειδή το δικαίωμα στο νερό μπορεί να διεκδικηθεί με νομικά μέσα και να αποκτηθεί, κάτι που δεν ισχύει στην περίπτωση της ανάγκης.

Οπως όλα δείχνουν, το βέβαιο είναι ότι το νερό θα γίνει σύντομα είδος σε ανεπάρκεια εξαιτίας της κακοδιαχείρισης των αποθεμάτων του (αλόγιστη βιομηχανική ανάπτυξη, διόγκωση των αστικών κέντρων, πληθυσμιακή έκρηξη, περιβαλλοντική καταστροφή και αδίστακτη εμπορευματοποίηση των αποθεμάτων καθαρού πόσιμου νερού).

Για την επερχόμενη παγκόσμια λειψυδρία οι σύνεδροι του 5ου Φόρουμ δεν διαφώνησαν, καθώς οι στατιστικές είναι σαφείς: Σήμερα περίπου ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι (από τα 6,5 του πληθυσμού της Γης) δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό, με αποτέλεσμα μια τραγική πραγματικότητα: κάθε οκτώ δευτερόλεπτα ένας άνθρωπος πεθαίνει από αιτίες που σχετίζονται με την κατανάλωση ακατάλληλου νερού. Κι αυτό θα χειροτερέψει στο άμεσο μέλλον, εφόσον συνεχίζεται το σημερινό μοντέλο χρήσης των υδάτινων αποθεμάτων.

Οσο λοιπόν η «ηθική του νερού» έχει σκαμπανεβάσματα στους ωκεανούς της κερδοσκοπίας και της πολιτικής σκοπιμότητας, τόσο θα ενισχύεται η πιθανότητα να εκδηλωθεί μια παγκόσμια υδάτινη πτώχευση.

Στην Κωνσταντινούπολη, μάλιστα, διατυπώθηκε και ο ευφυής χαρακτηρισμός ότι η ανθρωπότητα βρίσκεται μπροστά σε μια «φούσκα νερού» ανάλογη με τη χρηματοπιστωτική φούσκα που προκάλεσε τη σημερινή κατάρρευση των παγκόσμιων οικονομικών αγορών.

Πρόκειται για την αποκαρδιωτική εμμονή στα ίδια μοντέλα κατανάλωσης του νερού, τη στιγμή που δεν υπάρχουν τα απαραίτητα αποθέματα. Ετσι, όταν σκάσει η φούσκα του νερού το κύμα θα σαρώσει και πάλι το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, προκαλώντας νέο σοβαρό γεωπολιτικό πρόβλημα, με προφανή κατάληξη νέα πολεμικά μέτωπα και κοινωνικές συγκρούσεις στον πλανήτη.

Ολα αυτά μπορεί να ειπώθηκαν στο Φόρουμ, όμως η διπλωματία του νερού, αναλώθηκε στη ρύθμιση των διαφορών μεταξύ κρατών που διαθέτουν κοινά ποτάμια ή άλλους υδάτινους πόρους. Επιπλέον, το Φόρουμ, που είχε γενικό τίτλο «Γεφυρώνοντας τις διαφορές για το νερό», επισήμανε ότι στους κοινούς υδάτινους πόρους (ποτάμια και λίμνες) μεταξύ χωρών, παρατηρείται υπερκατανάλωση αποθεμάτων, «με αποτέλεσμα περιβαλλοντικές κρίσεις, αναπτυξιακές αποτυχίες και όξυνση των εντάσεων».

Σε βαθιά νερά

Εκείνο όμως που πραγματικά τάραξε τα νερά ήταν οι επικρίσεις που διατυπώθηκαν εις βάρος του Φόρουμ, ότι στο παρασκήνιό του βρίσκονται «πολιτικές ίντριγκες και επιχειρηματική ευνοιοκρατία».

Αιτία για τους χαρακτηρισμούς αυτούς ήταν η απόρριψη αιτήματος του προέδρου της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ Μιγκουέλ Ντ' Εσκότο να μιλήσει, όπως και η πρόταση της Βολιβίας να επισυναφθούν στο τελικό κείμενο της συνόδου ορισμένα παραρτήματα που θα αναφέρονται στο νερό ως «δικαίωμα» και όχι ως «ανάγκη».

Το πιο σημαντικό, όμως, ήταν η απόφαση λατινοαμερικανικών χωρών μαζί με Τσεχία, Ν. Αφρική και Λίβανο να εκδώσουν δικό τους κείμενο που αποκηρύσσει το κείμενο του Φόρουμ και καλεί τον ΟΗΕ να συντάξει το πλαίσιο δράσης για τη διαχείριση του νερού.

Οι οργισμένοι διαδηλωτές στην Κωνσταντινούπολη που φώναζαν ότι «το νερό δεν είναι για πούλημα, είναι δικαίωμα», χλευάστηκαν με τον προκλητικότερο τρόπο από το παζάρι της Παγκόσμιας Βιομηχανικής Εκθεσης Νερού, με τους εκατοντάδες εκθέτες, δίπλα στο κτίριο του Φόρουμ. Εκεί αποδείχθηκε για μια φορά ακόμη ότι η δίψα για κέρδη είναι ισχυρότερη από τη δίψα για νερό.



Του ΑΧΙΛΛΕΑ ΦΑΚΑΤΣΕΛΗ
ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ